Sociale angst
Psycholoog Utrecht Oost
Wat is sociale fobie?
Sociale fobie (of sociale angst) is de hardnekkige angst voor een of meerdere situaties waarin iemand wordt blootgesteld aan mogelijke kritische beoordeling door anderen en waarin hij of zij bang is zich belachelijk te maken. Voorbeelden hiervan zijn spreekangst, trillen of blozen in sociale situaties of de angst dat wat iemand zegt zal leiden tot afwijzing. De meeste sociaal fobici zijn bang voor verschillende sociale situaties. Er zijn mensen die sociaal angstig zijn en ook daadwerkelijk beperkt sociaal vaardig zijn. Aan de andere kant zijn er ook mensen die sociaal angstig zijn, maar beschikken over ruim voldoende sociale vaardigheden. Ook schatten sociaal fobici hun eigen gedrag niet altijd realistisch in. Doordat ze zo met zichzelf bezig zijn, hebben ze weinig oog voor hun omgeving. Wat op zijn beurt weer kan leiden tot minder sociaal vaardig gedrag (je hoort bijvoorbeeld niet wat er gezegd wordt in een gesprek, waardoor je niet goed kunt reageren). Sommige mensen met sociale fobie lijden zo onder hun angst dat ze sociale gebeurtenissen bij voorkeur vermijden. Dit kan leiden tot ernstige beperkingen in het functioneren, bijvoorbeeld op het gebied van werk, maar ook in het sociale verkeer.
Hoe vaak komt een sociale fobie voor?
Hoewel veel mensen last hebben van sociale angst of verlegenheid gaat het hier meestal niet om een sociale fobie. Het komt in Nederland ongeveer onder 8 % van de bevolking voor dat er sprake is van een sociale fobie, gemiddeld even vaak bij mannen als bij vrouwen.
Wat is een bewezen effectieve behandeling?
De voorkeur gaat in het algemeen uit naar een psychologische behandeling, zeker als je regelmatig te maken krijgt met de gevreesde situatie. Komt het niet zo vaak voor dat je geconfronteerd wordt met een sociale situatie die je vreest, dan kan in overleg met evengoed worden gekozen voor het incidentele gebruik van medicatie. Dit kan bijvoorbeeld het geval zijn wanneer je spreekangst hebt en een keer een speech moet houden. De psychologische behandeling van sociale fobie bestaat uit verschillende vormen van cognitieve gedragstherapie. Deze behandeling kan bestaan uit sociale vaardigheidstraining, cognitieve therapie, gedragstherapie of taakconcentratietraining.
- Sociale vaardigheidstraining. In een sociale vaardigheidstraining worden allerlei verschillende aspecten van sociaal gedrag geoefend. Je leert met behulp van rollenspellen en huiswerkopdrachten hoe je moet luisteren naar- en hoe je het beste oogcontact kunnen maken met gesprekspartners. Ook leer je hoe je een gesprek kunt beginnen, een verzoek kunt doen en kritiek kunt uiten.Sociale vaardigheidstraining wordt het meest geadviseerd als je over onvoldoende sociale vaardigheden die in het dagelijks leven nodig zijn beschikt. Training in sociale vaardigheden is echter ook geschikt als je de vaardigheden op zich wel beheerst maar die deze niet durft toe te passen in de praktijk. Waarschijnlijk neemt je zelfvertrouwen door de training toe.
- Gedragstherapie in de vorm van blootstellen (exposure in vivo). Een veel gebruikte gedragstherapeutische behandeling is stapsgewijze blootstelling aan angstwekkende situaties. Deze wordt ook gebruikt bij sociale fobie, met name wanneer je geneigd bent veel situaties uit de weg te gaan. Met behulp van een zogeheten angstthermometer worden sociale situaties gescoord op de mate van angstwekkendheid van 0 tot 10. Zo wordt een stappenplan gemaakt van minder gevreesde naar steeds angstiger situaties. De bedoeling is dat je een voor een de sociale situaties uit de angsthiërarchie gaat oefenen. Door de vermijding te doorbreken daalt de angst geleidelijk en raak je gewend aan de spanning die de situatie oproept, waardoor deze uiteindelijk verdwijnt.
- Cognitieve therapie. Cognitieve therapie is gericht op de overtuigingen die je hebt die angstig maken, bijvoorbeeld op het idee dat anderen kritiek zullen leveren. De negatieve overtuigingen die in sociale situatie angstig maken, worden, eventueel met behulp van registratie-opdrachten, opgespoord. Bij sociale fobie gaan die meestal over het negatieve oordeel dat anderen over je zouden kunnen hebben. Vaak hebben sociaal fobici last van een negatief zelfbeeld, wat ook onderdeel van de behandeling kan zijn. Door vragen te stellen over de negatieve overtuigingen wordt gekeken hoe rationeel en helpend een overtuiging is. Ten slotte worden samen meer realistische en minder angstwekkende gedachten geformuleerd. Je zal deze nieuw geformuleerde gedachten en interpretaties vaak niet meteen als zeer geloofwaardig beschouwen. Daarom zal er ook geoefend gaan worden met nieuw gedrag waarbij de nieuwe interpretaties getoetst worden in de dagelijkse werkelijkheid.
- Taak concentratietraining. Mensen met een sociale fobie hebben vaak last van een zogenaamd verhoogd zelfbewustzijn. Dat wil zeggen dat zij sterk op zichzelf letten en zichzelf in sociale situaties beoordelen door de ogen van anderen. Taakconcentratietraining is erop gericht om je te leren je aandacht naar buiten te richten, op de taak waar je mee bezig bent. Op die manier wordt de aandacht weggehaald van jezelf (‘doe ik het wel goed?’).
De duur en verwachte effecten van therapie bij sociale angst bij Psycholoog Utrecht Oost.
Een therapie bij sociale fobie duurt tussen de 8 en maximaal 25 sessies, afhankelijk van de ernst en duur van de klachten. Iemand die al lang en in verschillende situaties sociale fobie heeft, zal meer sessies nodig hebben dan iemand die nog maar kort last heeft van een specifieke sociale fobie. Meer dan 50% van de cliënten met een sociale fobie heeft baat bij psychologische behandeling.